Phản ứng của Quang Cán có thể nói lad siêu cao
thủ, kể từ lúc phong hỏa đài báo đến khi quân Pháp chiến hạm đầu tiên
vượt qua Cồn Phân cũng tầm một tiếng rưỡi mà thôi. Nhưng lúc này chiến
hạm hải tặc cũng dăng đầy mặt sông mà chặt hết lỗi vào.
Nên nhớ
tiểu hạm hơi nước của Pháp có nhanh đi nữa cũng là đi ngược dòng. 13 km
từ cửa biển Thuận An đi đến cồn Phân thì không có hơn tiếng đồng hồ là
không có được. Nhưng từ cửa Nam của kinh thành Huế mà dọc theo sông
Hương đi về thành Đông cũng chỉ 5km mà thôi. ( 5km sở dĩ có một đoạn
sông Hương vòng qua Phú Hiệp nên kéo dài như vậy). Cho dù thuyền của hải tặc toàn là thuyền buồm gỗ, mái chèo, nhưng là họ đi xuôi dòng nên tốc
độ không hề chậm chút nào. Vậy là hai đoàn thuyền vào lúc 5 giời hơn
chạm chán nhau ở khúc cua sông Hương đoạn từ Cồn Phân để vào thành Đông.
Nói về sông Hương thì ngay kinh đô nên luôn được chăm sóc và
nạo vét khá kĩ, chính vì thế có những khúc sông lớn thì chiều rộng của
sông Hương lên đến cả 500m. Khúc sông gấp cổ tay nơi cửa đông kích thước cũng không nhỏ mà lên đến 250m. Chín vì lý do này mà cũng phải cần dùng đến 50 chiến hạm lớn nhỏ của hải tặc mới cỏ thể phong tỏa mặt sông.
Thật ra nếu biết quân Pháp mạo hiểm cử tiểu hạm ngược dòng vào Huế thì Quang Cán chỉ cần mang theo thủy lôi buộc vào thuyền Hải tặc mà thả trôi cũng đủ cho Pháp quân có đi mà không về. Đáng tiếc là thủy lôi Cán ca không
mang theo, mà thuốc nổ cũng mang không có nhiều. Chính vì lý do này Cán
ca chỉ biết trơi trò thả trôi chiến hạm dày đặc để cản địch mà thôi.
Chiến hạm của hải tặc có một quy cách chung đó là nhỏ, chính vì nhỏ nên số
lượng nhiều. 50 chiến hạm gỗ băng băng lao vào hàng ngũ quân Pháp, lúc
này thì binh sĩ điều khiển thuyền đã nhảy sông bơi bờ từ lâu rồi.
Lựa chọn của quân Pháp phải là né tránh hoặc bắn chimg đám thuyền đang lao
tới kia. Tất nhiên vì khúc cua quá gấp nên họ không kịp phát hiện
sớm,lúc phát hiện ra thì hai bên cũng đã không xa nhau lắm rồi. Muốn bắn chìm đám thuyền này là không thể. Nhưng viên chỉ huy quan Pháp buộc
phải ra lệnh tấn công, vì họ không thể biết được trên thuyền gỗ có nguy
hiểm hay là không, có quân Đại nam đang ẩn úp.
Chính vì như vậy
mà quân Pháp phải dạt thuyền vào một bên bờ của Sông Hương mà tiến hành
xạ kích các thuyền gỗ bằng đại bác. Tất nhiên khi thuyền gỗ trôi qua thì họ mới nhận ra đó chỉ là thuyền không mà thôi. Nhưng chính vì sự kiện
này khiến cho Hạm đội Pháp kẹt gần công Phân khá lâu. Thứ nhất các
thuyền gỗ lao vào làm hỏng đội hình của Pháp, thứ hai quân pháp phải
dừng lại để xạ kích. Cuối cùng tính ra quân Pháp đã chậm hơn rất nhiều
so với dự kiến của họ trong việc tập kích Huế.
Nói thật tấn công kinh đô Huế của Đại Nam với hạm đội toàn tiểu hạm trên sông Hương là
chuyện không thể vào lúc bình thường. Nên nhớ toàn kinh đô Huế có đến
1100 pháo Thần công các loại. Hệ thống phòng thủ bờ sông là cực mạnh với các pháo Thần công made in Đại Nam. Nói tại sao mạnh? vì chúng số lượng quá nhiều dọc theo các mặt Sông chạy qua kinh đô. Các khẩu đại pháo của Đại Nam chỉ có tầm 500m, nhưng bờ sông cách thành cũng chỉ tầm đó mà
thôi. Pháo Đại Nam hoàn toàn có thể với đến chiến hạm pháp trên mặt
sông. Cho dù pháo thần công bắn đạn gang đặc không có thuốc nổ thì khó
có thể đục thủng được mạn thuyền Pháp, nhưng nếu bắn lên sàn thuyền thì
đó là một sự tàn phá kinh khủng. Nhưng lúc này Đại Nam đang nội chiến,
kinh đô Huế đang binh biến chiến loạn, chính vì lý do này nên Loius mới
dám mạo hiểm đưa quân vào.
Và tên thiêu tướng này đã đúng, kinh
thành Huế sau một đêm binh hoan mã loạn thì không có bất kì một đội pháo binh nào túc trực nơi các đồn bốt. Kinh quân thì tán loạn mỗi nơi một
nhóm. Chém giết cả đêm lại có hơn vạn Kinh quân tử vong tỏng tay người
nhà. Đến lúc này tìm được đội pháo thủ để tổ chức đánh là không thể.
Khốn nạn nhất là mặt Đông và Mặt Nam chính là hai nơi kinh quân làm
loạn. Đến nay hai mặt này của Kinh đô là không có một bóng Kinh quân.
Tất cả kinh quân nơi đây không bị chém chết tối qua thì cũng bị bắt trói cả rồi. Thành thử ra muốn tìm pháo thủ từ hai nhóm quân này là không
thể, và không kịp.
Pháo Napoleon III 12 pound của Pháp tầm xa
đến 1,6km. Các pháo nhỏ của họ là 4 pound tầm xa cũng đến 1200m. Chính
vì thế chúng hoàn toàn có thể bỏ qua tường thành kinh đô mà bắn thẳng
vào trong nội thành. Lúc này đây khi quân của Đoàn Hữu Ái đến được thành Đông thì đạn pháo của quân Pháp đã nổ ầm ầm. Mục tiêu của chúng là cửa
thành Đông. Có lẽ quân Pháp muốn đổ bộ từ đây.
Nhận được tin đối thủ là người Pháp với cả tá chiến hạm dày đặc trên sông thì Quang Diêu
hơi sững sờ trong chốc lát. Sau đó hắn làm ngay ra quyết định mới, bỏ
thành ngoài chơi du kích chiến đánh nhau trên đường phố. Quang Cán yêu
cầu Tự Đức rời đi Kinh Đô, chỉ có Tự Đức rời đi thì Quang Cán mới không
có điểm yếu mà rảnh tay đánh Pháp.
Ngay lập tức Đang trên đường
đi thành Đông thì Cán ca lại dục quân quay lại thành Nam bố trí phòng
thủ. Đồng thời Cán Ca cũng yêu cầu Đoàn Hữu Ái chấp hành mệnh lệnh bỏ
tường thành đánh trong nội đô.
7 giờ sáng quân Pháp bắt đầu lục
đục đổ bộ lên bờ sông mặt đông kinh đô Huế. Nhưng có một nhánh chiến hạm Pháp vọt lên theo dòng sông Hương uốn lượn mà đổ về thành Nam. Suy đoán của Quang Cán là chính xác Pháp muốn hai đường giáp công đánh vào trung tâm Tử Cấm Thành.
Nhưng 7 giờ sáng thì cũng là lúc Tự Đức chạy
ra được khỏi thành Bắc mà theo quan lộ hướng về Quảng Trị. Đi theo Tự
Đức lúc này không ngờ có không ít quan viên quan trọng của Đại Nam. Thời buổi loạn lạc này nơi nào là an toàn nhất. Dĩ nhiên gần vua là an toàn
nhất, trí ít gần vua luôn có trọng binh, không đến sơn cùng thủy tận thì gần vua rất hiếm khi toi mạng.
7h 30 sáng thì quân Pháp đã phá vỡ cửa thành Đông mà tràn vào đường cái
nội thành, đến tận lúc này quân Phám mới bắt đầu nhận được sự phản kích. Quân long võ quân do Đoàn Hữu Ái chỉ huy nhưng thực chất lại là do hơn
trăm lão binh Vạn ninh chỉ huy các đội nhỏ chỉ huy đánh du kích. Họ
không chặn cửa thành mà tìm tất cả các vật có thể làm trướng ngại vật mà chất trên đường, đôi chỗ họ phải phá nhà để bịt lối đi. Tình cảnh này
không khác là bao phía bên thành Nam nơi Quang Cán chỉ huy. Nói chung là quân Vạn Ninh rất quen thuộc với lối đánh này, họ đã được đào tạo như
cháo chảy các hạng mục trên. Chính vì thế bất kì một tên lão binh 3 năm
quân ngũ nào của Vạn Ninh đều có tư cách làm sĩ quan cho đám gà mờ Long
võ quân.
Công tác bố trí phòng ngự đường phố bên thành Nam thì
tốt hơn một chút, đơn giản vì hải tặc ít ra cũng được đào tạo hơn một
tháng về phương pháp này.
Quân Pháp năm ngàn chia làm hai ngả
tấn công, quân Đại Nam 6 ngàn chia làm hai ngả phòng thủ. Quân số gần
như là tương đương. Nhưng quân Pháp là lấy khỏe ứng mệt, quân Đại Nam
thì rệu rã sau một đêm chiến đấu và thức trắng. Quân Pháp có pháo bộ
binh yểm hộ, quân Đại Nam thông thuộc địa hình. Nhưng xét đi xét lại thì Đại Nam đang rơi vào thế hạ phong.
Đúng 8h kém 15 thì phát súng trong nội thành đầu tiên nổ ra báo hiệu cho trận chiến Pháp- Việt tại
nội đô Huế mở màn. Người nổ phát súng đầu tiên này là quân Long võ Vệ,
họ úp hai bên nhà dân mà nổ súng bắn về phía quân thù, bước đầu thành
công tốt đẹp. Trong đường phố khoảng cách chệt hẹp thì tầm xa 200m và
tầm xa 400m hoàn toàn không ý nghĩa, lúc này chỉ đọ xem súng ai nhanh,
tay bắn ai chuẩn, địa lý ai chiếm lợi thế. Và quân Long Võ vệ chiếm lợi
thế hoàn toàn, bỏ lại mấy chục xác người thì quân Pháp bắt buộc phải lui lại.
Nhưng quân Pháp có pháo, tuy rằng không nhiều nhưng cũng
đủ dùng, 4 thanh pháo nhẹ 6 pound được đẩy lên mà nhằm vào nhà dân hay
các công sự oanh kích ầm ầm.
Vốn dĩ theo sách lược là khi quân
địch rút lui và có ý đồ sử dụng vũ khí hạng nặng thì quân Long võ vệ
cũng phải thay đổi vị trí và dựa vào địa hình chia làm các nhóm nhỏ di
chuyển liên tục tiêu diệt sinh lực địch. Nhưng vì long võ vệ chưa quen
với lối đánh này mà một số lượng không nhỏ bị thương vong do trúng đạn
pháo hay do nhà dân bị xụp.
Chỉ có 100 lão Binh Vạn Ninh phân
vào 3000 người mới toanh với chiến thuật du kích nên họ lo không xuể.
Nhưng những nhánh binh nhỏ 10 người do các lão binh này trược tiếp chỉ
huy thì phát huy hiệu quả vô cùng. Chạy vị trí, luồng lách ngõ phố, bắn
lén bắn tỉa, chui nhà dân bắn ra, ẩn nấp trong bụi tấn công và bỏ trốn.
Chiến thuật đánh đường phố của quân Đại Nam khá hiệu quả.
Chiến thuật của quân Pháp là, pháo cày trận địa, bộ binh tiến lên dọn trướng ngại vật thẳng tiến Hoàng Thành.
Nhưng các Long vệ quân dần bắt nhịp cuộc chiến, họ sau phút chốc thương vong
cũng bắt đầu tiến hành di chuyển đánh lén các hạng mục. Chỉ cần đại pháo của quân Pháp bắt đầu nhấc lên di chuyển là có các toán quân nhỏ luồn
lách khắp nơi bắn tỉa quân Pháp. Pháo dừng lại kiếm mục tiêu họ sẽ di
chuyển tới nơi an toàn.
Cứ như vậy hai bên dằng co từng thước
đất bằng máu, mồ hôi, và sinh mệnh. Tựu chung lại chiến thuận bắn dải
thảm rồi tiến lên của quân Pháp vẫn có chut hiệu quả. Họ vẫn tiến lên
được từng bước nhưng chậm vô cùng.
Cuộc tấn công của người Pháp
từ lý thuyết đánh nhanh đánh mạnh đánh bất ngờ biến thành đánh chậm tiến chậm, đánh trong vũng bùn. Tậm chí nếu tính về thương vong lúc này thì
quân Pháp lại nhỉnh hơn những người A nam. Đấy là nói về khu Đông nơi mà người đánh trận là những binh sĩ Long vệ chưa từng đánh du kích.
Nhưng bên phía thành Nam thì tình thế cân bằng hơn nhiều. Dù sao quân hải tặc vốn dĩ thiện chiến lại thêm đã từng luyện tập nên có chút kinh nghiệm
hơn. Họ chấp hành ý đồ chiến đấu của sĩ quan tốt hơn. Đôi lúc quân hải
tặc do Quang Cán chỉ huy còn có thể đánh bật quân Pháp lui mấy dãy phố.
Đây chính là điểm khác biệt.
Những tưởng mọi chuyện tốt đẹp đến
với quân Đại Nam nếu cứ dằng co như vậy. Nhưng một yếu tố rất quan trọng họ cần phải tính tới. Thể lực quân Long vệ đã không còn, sau một đêm
chiến đấu họ đã quá mệt vậy nên đến 11 giờ trưa thì quân Long vệ không
còn giữ được sự linh hoạt của mình, chính vì thế long vệ quân rơi vào
tình trạng thương vong tăng lên trầm trọng.
Không còn cách nào
khác Đoàn Hữu Ái đành buông bỏ đánh rát quân Pháp mà chuyển thành đánh
cầm cự, ngăn cản quân địch không tiến quá nhanh. Một nửa số binh sĩ quá
mệt được đưa lui về Hoàng thành để nghỉ ngơi, sau này họ sẽ thay nhánh
quân đang tham chiến. Tốc độ tiến quân ở cửa Đông của quân Pháp bỗng
chốc được đẩy nhanh hơn.